കേരളത്തിന്റെ ഏറ്റവും വടക്കു ഭാഗത്തുള്ള ജില്ലയാണ്. ആസ്ഥാനം കാസർഗോഡ്. കിഴക്ക് പശ്ചിമ ഘട്ടം, പടിഞ്ഞാറ് അറബിക്കടൽ, വടക്ക് കർണ്ണാടക സംസ്ഥാനത്തിലെ ദക്ഷിണ കന്നഡ ജില്ല(ദക്ഷിണ കനാറ ജില്ല), തെക്ക് കണ്ണൂർ ജില്ല എന്നിവയാണ് കാസറഗോഡിന്റെ അതിർത്തികൾ. മലയാളത്തിനു പുറമേ തുളു,കന്നട, ബ്യാരി, മറാത്തി, കോങ്കിണി, ഉർദു എന്നീ ഭാഷകൾ സംസാരിക്കുന്നവരുടെ സാന്നിധ്യം ഈ ജില്ലയിലുണ്ട്. കാസർകോട്ടെ സംസാരഭാഷയായ മലയാളത്തിൽ കന്നഡ, കൊങ്കണി, തുളു എന്നീ ഭാഷകളുടെ സ്വാധീനം കാണാം. 1984 മെയ് 24-നാണ് ഈ ജില്ല രൂപീകൃതമായത്. അതിനുമുമ്പ് ഈ ഭൂവിഭാഗം കണ്ണൂർ ജില്ലയുടെ ഭാഗമായിരുന്നു. മഞ്ചേശ്വരം, കാസർഗോഡ്, ഹോസ്ദുർഗ്, വെള്ളരികുണ്ട് എന്നീ 4 താലൂക്കുകൾ അടങ്ങുന്നതാണ് കാസറഗോഡ് ജില്ല. 1956 നവമ്പർ ഒന്നിന് സംസ്ഥാന പുനർവ്യവസ്ഥാ നിയമം അനുസരിച്ച്, തിരുവിതാങ്കൂർ-കൊച്ചിയിലേക്ക് മലബാർ ജില്ലയും ദക്ഷിണ കന്നഡയിലെ കാസറഗോഡ് താലൂക്കും വിലയനം ചെയ്തുകൊണ്ട് കേരള സംസ്ഥാനം നിലവിൽ വന്നു. കാസറഗോഡ് ജില്ല കാസറഗോഡ് പാർലമെൻറ് മണ്ഡലത്തിൽ പെടുന്നു.
*പേരിനു പിന്നിൽ*
കാഞ്ഞിരക്കൂട്ടം എന്നർഥം വരുന്ന കുസിരകൂട് എന്ന കന്നഡ വാക്കിൽനിന്നാണ് കാസറഗോഡ് എന്ന പേരു ലഭിച്ചതെന്നു കരുതുന്നു.മലയാളികളും അതിനു സമാനമായ കാഞ്ഞിരോട് എന്ന പേരിൽ കാസറഗോഡിനെ വിളിച്ചിരുന്നതായി പഴമക്കാരിൽ നിന്നും മനസ്സിലാക്കാം.
സംസ്കൃതപദങ്ങളായ കാസാര- (കുളം, തടാകം ),ക്രോദ(kroda, നിധി സൂക്ഷിച്ചിരിക്കുന്ന സ്ഥലം) എന്നീ വാക്കുകളിൽനിന്നാണ് ഈ പേരു വന്നതെന്നും വാദമുണ്ട്
*ചരിത്രം*
ഒൻപതാം നൂറ്റാണ്ടിനും പതിനാലാം നൂറ്റാണ്ടിനും ഇടയിൽ ഇവിടെ സന്ദർശിച്ച അറബികൾ ഹർക്വില്ലിയ(Harkwillia)എന്നാണ് ഈ പ്രദേശത്തെ വിളിച്ചിരുന്നത്. 1514-ൽ കുംബള സന്ദർശിച്ച പോർത്തുഗീസ് വ്യാപാരിയും കപ്പൽ സഞ്ചാരസാഹിത്യകാരനുമായിരുന്ന ബാർബോസ, ഇവിടെനിന്നും മാലദ്വീപിലേക്ക് ഇവിടെനിന്നും അരി കയറ്റിയയച്ചിരുന്നതായി രേഖപ്പെടുത്തിയിട്ടുണ്ട്. 1800-ൽ മലബാർ സന്ദർശിച്ച ഫ്രാൻസിസ് ബുക്കാനൻ, അത്തിപ്പറമ്പ്, കവ്വായി, നീലേശ്വരം, ബേക്കൽ, ചന്ദ്രഗിരി, മഞ്ചേശ്വരം എന്നീ സ്ഥലങ്ങളെകുറിച്ച് തന്റെ സഞ്ചാരക്കുറിപ്പുകളിൽ രേഖപ്പെടുത്തിയിട്ടുണ്ട്. വിജയനഗരസാമ്രാജ്യം കാസറഗോഡ് ആക്രമിച്ചപ്പോൾ ഇവിടെ നീലേശ്വരം ആസ്ഥാനമാക്കിയുള്ള കോലത്തിരി രാജവംശത്തിന്റെ ഭരണമായിരുന്നു.[[ അള്ളടസ്വരൂപം എന്നായിരുന്നു നീലേശ്വരം രാജ്യത്തിന്റെ പേര് കിനാവൂര് കോവിലകം അള്ളട സ്വരൂപത്തിന്റെ പ്രാധാന ഭാഗമായിരുന്നു 64 ഗ്രാമങ്ങളിൽ പെട്ട കരിന്താലം ഗ്രാമം കിണാവൂർ ഗ്രാ മതിന്റെ ഭാഗമാണ് അവിടെയുള്ള ഏറ്റവും പ്രാചീനമായ ക്ഷേത്രമാണ് കിനാവൂർ മോ ലോം]], വിജയനഗരസാമ്രാജ്യത്തിന്റെ പതനകാലത്ത് ഇക്കേരി നായ്ക്കൻമാരായിരുന്നു ഭരണകാര്യങ്ങൾ നടത്തിയിരുന്നത്, വെങ്കപ്പ നായകിന്റെ കാലത്ത് ഇക്കേരി വിജയനഗരസാമ്രാജ്യത്തിൽനിന്നും സ്വതന്ത്രമായി . കുംബള, ചന്ദ്രഗിരി, ബേക്കൽ എന്നീ കോട്ടകൾ ശിവപ്പ നായ്ക്നിർമ്മിച്ചതാണെന്നു കരുതപ്പെടുന്നു.1763-ൽ ഹൈദർ അലി ഇക്കേരി നായ്ക്കൻമാരുടെ ആസ്ഥാനമായിരുന്ന ബീദനൂർ ആക്രമിച്ചു കീഴടക്കി. പിന്നീട് ടിപ്പു സുൽത്താൻ മലബാർ മുഴുവൻ കീഴടക്കി. 1792-ലെ ശ്രീരംഗപട്ടണം ഉടമ്പടി അനുസരിച്ച് തുളുനാട് ഒഴികെയുള്ള പ്രദേശങ്ങൾ ബ്രിട്ടീഷുകാർ കൈക്കലാക്കി, ടിപ്പുവിന്റെ മരണാനന്തരം തുളുനാടും ബ്രിട്ടീഷുകാരുടെ ഭരണത്തികീഴിലായി.
*ഭാഷകൾ*
ബഹുഭാഷാപ്രദേശമാണ് കാസറഗോഡ്. കേരളത്തിന്റെ അതിർത്തിപ്രദേശത്തു കിടക്കുന്ന കാസറഗോഡ്, ഏഴിൽക്കൂടുതൽ വ്യത്യസ്ത ഭാഷകൾ സംസാരിക്കുന്നു. മലയാളം ഔദ്യോഗികഭാഷയായി ഉപയോഗിക്കുന്നുണ്ടെങ്കിലും കന്നട, തുളു, കൊങ്കണി, ബ്യാരി, മറാത്തി, കൊറഗഭാഷ, തമിഴ്, ഹിന്ദി എന്നീ ഭാഷകളും സംസാരിക്കുന്നു. മലയാളഭാഷയുടെ കാസറഗോഡ് വകഭേദം തനിമയുള്ളതാണ്. തുളു, കന്നഡ ഭഷകളുടെ സ്വാധീനം ഈ പ്രത്യേക ഭാഷാഭേദത്തെ രൂപപ്പെടുത്തി.
*വിദ്യാഭ്യാസ ഗവേഷണ സ്ഥാപനങ്ങൾ*
കേന്ദ്ര തോട്ടവിള ഗവേഷണ കേന്ദ്രം, കാസർഗോഡ്
കേരള കേന്ദ്ര സർവ്വകലാശാല,കാസറഗോഡ്
ഗവണ്മെന്റ് കോളേജ്, കാസർഗോഡ്
ഗവണ്മെന്റ് കോളേജ്, മഞ്ചേശ്വരം
കേന്ദ്ര സർവ്വകലാശാല
നെഹ്രു ആർട്സ് ആന്റ് സയൻസ് കോളേജ്, കാഞ്ഞങ്ങാട്, പടന്നക്കാട്
ഗവൺമെന്റ് കോളേജ് ഉദുമ
ജില്ലാ വിദ്യാഭ്യാസ പരിശീലന കേന്ദ്രം (ഡയറ്റ്) മായിപ്പാടി, കാസർഗോഡ്.
ഗവണ്മെന്റ് കോളേജ്, എളേരിത്തട്ട്, കാസർഗോഡ്.
ആലിയാ അറബിക് കോളേജ്, പരവനടുക്കം, ചെമ്മനാട്, കാസർഗോഡ്.
*കാസർഗോഡു ജില്ലയിലെ പ്രധാന സ്ഥലങ്ങൾ*
ബേക്കൽ കോട്ട
ജൈനക്ഷേത്രം
മധൂർ ശ്രീ മദനന്ദേശ്വര ക്ഷേത്രം
മല്ലികാർജ്ജുന ക്ഷേത്രം, കാസർഗോഡ്
മാലിക് ദീനാർ,തളങ്കര
കൊട്ടംകുഴി
കിനാവൂർ മൊലോം
തായലങ്ങാടി പള്ളി
മായിപ്പാടി കൊട്ടാരം
*കോട്ടകൾ*
ചെറുതും വലുതുമായ നിരവധി കോട്ടകൾ കാസറഗോഡ് ജില്ലയുടെ പ്രത്യേകതയാണ്. ബേക്കൽ, ചന്ദ്രഗിരി, ഹോസ്ദുർഗ്, കുമ്പള, പനയാൽ, കുണ്ടങ്കുഴി, ബന്തഡുക്ക തുടങ്ങിയ സ്ഥലങ്ങളിലുള്ള കോട്ടകൾ ഈ പ്രദേശത്തിന്റെ ചരിത്രപരമായ പ്രാധാന്യത്തെ കാണിക്കുന്നു.
*നദികൾ*
കേരളത്തിലെ ജില്ലകളിൽ ഏറ്റവും കൂടുതൽ എണ്ണം നദികൾ കാസറഗോഡാണുള്ളത്. കൂർഗിലെ പട്ടിമലയിൽ നിന്നും ആരംഭിച്ച് തളങ്കരയിൽ വെച്ച് സമുദ്രത്തോടു ചേരുന്ന 105 കിലോമീറ്റർ നീളമുള്ള ചന്ദ്രഗിരിപ്പുഴ (പയസ്വിനി) യടക്കം പന്ത്രണ്ട് നദികൾ കാസറഗോഡ് ജില്ലയിലുണ്ട്. ചന്ദ്രഗുപത സാമ്ര്യാജ്യത്തിന്റെ അധിപതിയായിരുന്ന ചന്ദ്രഗുപ്ത മൗര്യൻ കൊട്ടാരം വിട്ട് ജൈനസന്യാസിയായി തന്റെ അവസാന നാളുകൾ ചെലവഴിച്ചിരുന്നത് ഈ പ്രദേശത്തായിരുന്നു എന്നു വിശ്വസിക്കപ്പെടുന്നു. അതിൽ നിന്നുമാണ് ചന്ദ്രഗിരിപ്പുഴയ്ക്ക് ആ പേരു കിട്ടിയതെന്നു വിശ്വസിക്കുന്നു. 64 കിലോമീറ്റർ നീളമുള്ള കാര്യങ്കോട് പുഴയാണ് നീളത്തിന്റെ കാര്യത്തിൽ രണ്ടാം സ്ഥാനത്തു നിൽക്കുന്നത്. കാര്യങ്കോടുപുഴയെ തേജസ്വിനി പുഴ എന്നും വിളിക്കുന്നു. കാക്കടവ് എന്ന സ്ഥലത്ത് സ്ഥാപിച്ചിട്ടുള്ള ഡാം ഈ പുഴയ്ക്കു കുറുകേയാണ്. മറ്റുള്ള പുഴകൾ യഥാക്രമം ഷിറിയ പുഴ (61 കിലോമീറ്റർ), ഉപ്പള പുഴ (50 കിലോമീറ്റർ), മൊഗ്രാൽ പുഴ(34 കിലോമീറ്റർ), ചിത്താരിപ്പുഴ(25 കിലോമീറ്റർ), നീലേശ്വരം പുഴ (47 കിലോമീറ്റർ), കവ്വായിപ്പുഴ(23 കിലോമീറ്റർ), മഞ്ചേശ്വരം പുഴ(16 കിലോമീറ്റർ), കുമ്പള പുഴ(11 കിലോമീറ്റർ), ബേക്കൽ പുഴ(11 കിലോമീറ്റർ) കളനാട് പുഴ(8 കിലോമീറ്റർ).
*ഗതാഗതം*
ദേശീയപാത 66 കാസർഗോഡ് ജില്ലയിലൂടെ കടന്നുപോകുന്നു. പനവേൽ എന്ന സ്ഥലത്താണ് ഈ പാത അവസാനിക്കുന്നത്.
*പഞ്ചായത്തുകളും മുനിസിപാലിറ്റികളും*
ജില്ലയിൽ മൂന്ന് മുനിസിപാലിറ്റികളും 38 പഞ്ചായത്തുകളും ഉണ്ട്. അവ യഥാക്രമം താഴെ കൊടുത്തിരിക്കുന്നു.
*നിയമസഭാമണ്ഡലങ്ങൾ*
മഞ്ചേശ്വരം നിയമസഭാമണ്ഡലം
കാസർഗോഡ് നിയമസഭാമണ്ഡലം
ഉദുമ നിയമസഭാമണ്ഡലം
കാഞ്ഞങ്ങാട് നിയമസഭാമണ്ഡലം
തൃക്കരിപ്പൂർ നിയമസഭാമണ്ഡലം
*വിനോദസഞ്ചാരകേന്ദ്രങ്ങൾ*
ബേക്കൽ കോട്ട
നിത്യാനന്ദാശ്രമം
ചന്ദ്രഗിരി കോട്ട
ആനന്ദാശ്രമം
റാണിപുരം
കോട്ടഞ്ചേരി മലനിരകൾ
ആനക്കല്ല് വെള്ളച്ചാട്ടം
എടക്കാനം വെളളച്ചാട്ടം
വലിയ പറമ്പ ( ഇടയിലക്കാട്)
പൊസാടി ഗുംപെ
മാലിക് ദിനാർ പള്ളി തളങ്കര
മധൂർ ക്ഷേത്രം
ചെമ്പരിക്ക ബീച്ച്
പള്ളിക്കര ബീച്ച്
തേൻവാരിക്കല്ല് വെള്ളച്ചാട്ടം
അനന്തപുര തടാക ക്ഷേത്രം
അഴിത്തല ബീച്ച്