ബ്രിട്ടനില്‍ ജീവിച്ചിരുന്ന ഏറ്റവും അവസാനത്തേതെന്ന് കരുതപ്പെടുന്ന ദിനോസറുകളുടെ കാല്‍പ്പാടുകള്‍ കണ്ടെത്തി
110 ദശലക്ഷം വര്‍ഷം പഴക്കമുള്ള ദിനോസറുകളുടെ കാല്‍പ്പാടുകളാണ് ബ്രിട്ടനിലെ കെന്റില്‍ കണ്ടെത്തിയത്. ആറ് ഇനങ്ങളിലുള്ള ദിനോസറുകളുടെ കാലടിപ്പാടുകളാണ് ഇവയെന്നാണ് നിഗമനം.കെന്റിലെ ഫോക്സ്റ്റോണ്‍ പ്രദേശത്തെ മലഞ്ചെരുവുകളിലാണ് ആറിനത്തില്‍ പെട്ട ദിനോസറുകളുടെ കാല്‍പ്പാടുകള്‍ കണ്ടെത്തിയത്. ഈ പ്രദേശത്തുണ്ടാകുന്ന ശക്തമായ കാറ്റും തിരമാലകളും നിരവധി ഫോസിലുകള്‍ കണ്ടെത്താന്‍ സഹായകമായിട്ടുണ്ട്.ഹേസ്റ്റിങ്സ് മ്യൂസിയം ആന്‍ഡ് ആര്‍ട്ട് ഗാലറിയിലെ ക്യുറേറ്ററും പോര്‍ട്ട്സ്മൗത്ത് യൂണിവേഴ്സിറ്റിയിലെ ഒരു ശാസ്ത്രജ്ഞനുമാണ് ചരിത്ര പ്രാധാന്യമുള്ള ഈ കണ്ടെത്തലിന് നേതൃത്വം നല്‍കിയത്. ഭൂമിയില്‍ ജീവിച്ചിരുന്ന ഏറ്റവും വലിപ്പമേറിയ ജീവിവര്‍ഗത്തെക്കുറിച്ചുള്ള അവശേഷിക്കുന്ന രഹസ്യങ്ങളിലേക്ക് ഈ പുതിയ കണ്ടെത്തല്‍ വെളിച്ചം വീശിയേക്കുമെന്നാണ് കരുതുന്നത്.സാന്‍ഡ്സ്റ്റോണും കളിമണ്ണും കൂടിക്കലര്‍ന്ന് രൂപീകൃതമായ ശിലകളിലാണ് ദിനോസോറിന്റെ കാല്‍പ്പാടുകള്‍ സംരക്ഷിക്കപ്പെട്ടിരുന്നത്. ആഴത്തില്‍ പതിഞ്ഞ കാല്‍പാടുകളില്‍ മണ്ണും കളിമണ്ണും മറ്റ് പദാര്‍ഥങ്ങളും അടിഞ്ഞു കൂടിയാണ് ഈ ഫോസിലുകള്‍ രൂപം കൊണ്ടിരിക്കുന്നത്. 110 ദശലക്ഷം വര്‍ഷം മുമ്ബുള്ള ക്രിറ്റേഷ്യസ് കാലഘട്ടത്തിന്റെ ആദ്യം ബ്രിട്ടനില്‍ വിവിധ ഗണത്തിലുള്ള ദിനോസോറുകള്‍ ജീവിച്ചിരുന്നതായി ഈ കാല്‍പാടുകള്‍ സൂചന നല്‍കുന്നു. ഇവയില്‍ ആങ്കിലോസോറസ് (ankylosaurus), തെറോപോഡ് (Theropods), ഓര്‍ണിത്തോപോഡ് (Ornithopods) എന്നിവ ഉള്‍പ്പെടുന്നു.പ്രൊസിഡിങ്സ് ഓഫ് ദ ജിയോളജിസ്റ്റ്സ് അസ്സോസിയേഷന്‍ ജേണലില്‍ ദിനോസോര്‍ കാല്‍പ്പാടുകളെ കുറിച്ച്‌ വിശദമായി പ്രതിപാദിച്ചിട്ടുണ്ട്. കൂടാതെ ഫോക്സ്റ്റോണ്‍ മ്യൂസിയത്തില്‍ കാല്‍പാടുകളില്‍ ചിലവ പ്രദര്‍ശിപ്പിച്ചിട്ടുമുണ്ട്.ഫോക്സ്റ്റോണില്‍ ദിനോസോറുകളുടെ കാലടയാളം കണ്ടെത്തുന്നത് ഇതാദ്യമാണെന്ന് പോര്‍ട്ട്സ്മൗത്ത് യൂണിവേഴ്സിറ്റിയിലെ പാലിയോബയോളജി വിഭാഗത്തിലെ പ്രൊഫസറായ ഡേവിഡ് മാര്‍ട്ടില്‍ പറഞ്ഞു. സഞ്ചാരികളുടെ പ്രധാന ആകര്‍ഷണകേന്ദ്രങ്ങളിലൊന്നായ വൈറ്റ് ക്ലിഫ്സ് ഓഫ് ഡോവറിന്റെ സമീപപ്രദേശത്താണ് ദിനോസറുകളുടെ കാല്‍പ്പാടുകള്‍ കണ്ടെത്തിയിരിക്കുന്നത്. അടുത്ത തവണ ഇവിടെ ബോട്ടിങ്ങിനെത്തുമ്ബോള്‍ ലക്ഷക്കണക്കിന് വര്‍ഷങ്ങള്‍ക്ക് മുമ്ബ് ഈ പ്രദേശത്ത് ഭീമന്‍ ദിനോസോറുകള്‍ വിഹരിച്ചു നടന്ന കാര്യം ഒന്ന് സങ്കല്‍പിച്ചു നോക്കൂ എന്നും മാര്‍ട്ടില്‍ പറയുന്നു.2011 ലാണ് ഫോക്സ്റ്റോണിലെ ഈ അടയാളങ്ങള്‍ ആദ്യം ശ്രദ്ധയില്‍പ്പെട്ടത്. പാറകളില്‍ ഇത്തരം അടയാളങ്ങള്‍ സാധാരണമാണെന്ന് ജിയോളജിസ്റ്റുകള്‍ അഭിപ്രായപ്പെട്ടെങ്കിലും വേലിയേറ്റങ്ങളേയും മണ്ണൊലിപ്പിനേയും തുടര്‍ന്ന് കാല്‍പാടുകള്‍ കൂടുതല്‍ വ്യക്തമാവുകയായിരുന്നെന്ന് ഹേസ്റ്റിങ്സ് മ്യൂസിയത്തിലെ കളക്ഷന്‍സ് ആന്‍ഡ് എന്‍ഗേജ്മെന്റ് ക്യൂറേറ്റര്‍ ഫിലിപ്പ് ഹാഡ്ലാന്‍ഡ് പറഞ്ഞു. കൂടുതല്‍ ശാസ്ത്രീയമായ തെളിവുകള്‍ ആവശ്യമായതിനാല്‍ പോട്ട്സ്മൗത്ത് യൂണിവേഴ്സിറ്റിയിലെ വിദഗ്ധരുമായി ബന്ധപ്പെട്ടിരുന്നുവെന്നും അവരുടെ സഹായത്തോടെ കൂടുതല്‍ വ്യക്തത ലഭിച്ചെന്നും അദ്ദേഹം കൂട്ടിച്ചേര്‍ത്തു.നിലവില്‍ കണ്ടെത്തിയിട്ടുള്ള കാല്‍പാടുകളില്‍ ഏറ്റവും വലിപ്പമേറിയതിന് 80 സെന്റിമീറ്റര്‍ നീളവും 65 സെന്റിമീറ്റര്‍ വിസ്താരവുമുണ്ട്. ഇത് ഇഗ്വാനോഡോണ്‍ (Iguanodon) പോലെയുള്ള ദിനോസോര്‍ ഭീമന്റേതാണെന്നാണ് നിഗമനം. സസ്യഭുക്കുകളായ ഇഗ്വോനോഡോണിന് പത്ത് മീറ്ററോളം നീളമുള്ളതായും രണ്ടോ നാലോ കാലുകളുണ്ടായിരുന്നു എന്നും വിദഗ്ധാഭിപ്രായങ്ങളുണ്ട്.